Jeruzalem

Vrijdag 10 augustus 2018
Op naar het eindpunt van onze reis: Jeruzalem. We regelen een taxi naar het busstation en vanaf daar rijden we in een uurtje met de bus naar Jeruzalem.
In een kwartiertje lopen we naar Abrahams hostel in West Jeruzalem, waar we de komende 5 nachten zullen verblijven.
Na even wat gerust te hebben en de was te hebben gedaan, lopen we naar de Westelijke Muur (ook wel Klaagmuur genaamd) in de Oude Stad. De Joden noemen het niet graag Klaagmuur en hier zie je het dan ook overal aangegeven als Western Wall.

De Oude Stad is omringd door een stadsmuur met diverse toegangspoorten. Het gebied daarbinnen is verdeeld in 4 delen: een Joodse wijk, een Islamitische wijk, een Christelijke wijk en een Armeense wijk. In diverse opzichten zie je veel verschil tussen de wijken. In kleding bijvoorbeeld: de traditioneel geklede Joden in de Joodse wijk en de gesluierde vrouwen in de Islamitische wijk. Maar ook verschil in straatbeeld: in de Joodse wijk is alles wat ruimer en rustiger en in de Islamitische wijk is alles kleiner en smaller opgezet en is het rumoeriger op straat.
De Oude Stad heeft veel gezellige en levendige straatjes en steegjes die kris kras door elkaar lopen. Af en toe zie je wel bordjes staan die de richting aanwijzen, maar de Google Maps navigatie op je telefoon is toch wel erg handig op een plek als deze. We hebben daar dan ook regelmatig gebruik van gemaakt als we op een bepaalde plek wilden komen in de Oude Stad.
Om en vooral in de Oude Stad zie je verder veel militairen en politie met flinke geweren. Bij de Western Wall moesten we ook eerst door beveiligingspoortjes heen met bagagecheck. Alles wordt duidelijk goed beveiligd en in de gaten gehouden. In het begin is het even gek al die militairen en politie op straat, maar je raakt er snel aan gewend.
We wilden met zonsondergang bij de muur zijn, omdat dan het begin van de sabbat (na zonsondergang op vrijdagavond) gevierd wordt. Het was inderdaad een feest. Overal werd gedanst en uit volle borst liederen gezongen. Ook waren er veel Joden aan het bidden en lezen. Het was een drukte van belang. Het was erg mooi om te zien allemaal. Vroeger werd er vanaf de Tempelmuur drie keer op de sjofar geblazen. De eerste keer om de mensen op het land het sein te geven dat de sabbat binnenkort gaat beginnen. De tweede keer dat de sabbat begint en de derde keer wanneer de sabbat voorbij is. Nu hoorden we in de verte dat er op de sjofar werd geblazen, maar niet bij de Western Wall.
We eten nog een broodje falafel in de Oude Stad en lopen dan weer terug naar het hostel.

Zaterdag 11 augustus 2018
Het is sabbat vandaag. De rustdag voor de Joden. Dit betekent dus ook dat alle winkels e.d. gesloten zijn en dat er geen openbaar vervoer rijdt. De meeste Joden gebruiken ook niet de auto of fiets op sabbat. Ook blijven de meesten binnen op sabbat, behalve het lopen naar de synagoge. Joden mogen maximaal de afstand van een sabbatsreis afleggen.
We lopen naar het Israël Museum, zo'n 3 kwartier lopen. Er is bijna niemand te bekennen op straat. Het is superrustig en de straten zijn compleet uitgestorven. Apart om te zien, zo anders dan de andere dagen.
Het Israël Museum is erg interessant. Het is een erg groot museum, waardoor je keuzes moet maken. We bezoeken de vleugel over archeologie, een miniatuur van de Oude Stad zo'n 2000 jaar geleden en een expositie van de Dode Zee rollen.
's Middags lopen we naar de Oude Stad. We lopen wat rond in de Joodse en Islamitische wijk om de sfeer te proeven. Ondertussen zoeken we ook een pinautomaat. Maar het blijkt dat veel pinautomaten uitgeschakeld staan op sabbat en andere pakken onze pas niet. Wel zien we pinautomaten bij geldwisselaars (zonder commissie), maar dat vertrouwen we niet helemaal. Uiteindelijk hebben we onze laatste hoop gevestigd op een pinautomaat in de buurt van het hostel. Gelukkig doet die het wel! Kunnen we weer even vooruit. Aangezien we vandaag alle afstanden moesten lopen en dus heel wat kilometers hebben gemaakt, lopen we terug naar het hotel om daar wat uit te rusten.
Tegen een uurtje of 19.00 uur willen we graag wat gaan eten. We dachten: we eten wel wat in het hostel, want er is in de stad verder helemaal niets open. Behalve in de Islamitische, Christelijke en Armeense wijk, maar daar zouden we weer een half uur voor moeten lopen. Er waren meer mensen op dat idee gekomen, want het was ontzettend druk met andere gasten die ook eten wilden bestellen. We zijn het toch maar in de stad gaan proberen, maar na een half uur rond te hebben gelopen zijn we maar teruggekeerd naar het hotel. Er was echt niets open. Vanaf 21.00 uur zouden de eerste tentjes weer opengaan. De meeste gaan een uur à anderhalf uur na zonsondergang (als de sabbat dus weer voorbij is) weer open. Om 21.00 uur zijn we dus terug de stad ingegaan en hebben we gesmuld van een broodje falafel.
Dat is toch even anders, een sabbatsdag. Maar het is een kwestie van je erop instellen.

Zondag 12 augustus 2018
Na het onbijt wandelen we door de Oude Stad en verlaten die via de Leeuwenpoort. Van daaruit lopen we naar de tuinen van Gethsémané. Hier heeft Jezus in de nacht voor Zijn kruisiging tot de Vader gebeden om, als het mogelijk is, de drinkbeker aan Hem voorbij te laten gaan. Hij vroeg aan de discipelen of zij wilden waken en bidden, maar zij vielen tot driemaal toe steeds in slaap. Tenslotte bad Hij dat als de beker aan Hem niet voorbij kan gaan zondat dat Hij hem drinkt, dat de wil van God dan zal geschieden. Dan komt Judas met een gewapende menigte om Hem te verraden. Jezus geeft zich gevangen. Op deze plek staan nu zo'n 900 a 1000 jaar oude olijfbomen en het geeft een indruk hoe het er ongeveer uit moet hebben gezien. Hiernaast staat de Kerk van Alle Naties. Hier is net een Katholieke dienst bezig. Dit gaat totaal anders dan bij ons. Er staan aan aantal priesters e.a. vooraan die Latijnse teksten lezen en dan is er een korte samenzang (staand) en dit herhaalt zich vele malen. Ook wordt er een paar keer gebeden door de priesters.
Daarna lopen we over de Via Dolorosa. Dit is de symbolische weg die Jezus heeft gelopen, waarbij Hij het kruis zelf moest dragen, vanaf zijn veroordeling door Pontius Pilatus naar Golgotha, de plaats waar Hij is gekruisigd. Op deze weg zijn symbolen en kerkjes waar men stilstaat bij de verschillende stadiën. We zien hier een keer een groep pelgrims lopen die al zingend met een groot houten kruis de Via Dolorosa aflopen. Tegenwoordig zitten hier vele winkeltjes, rijden er over een deel auto's en is het erg druk. De Via Dolorosa begint in de Islamitische wijk. Aan het einde van de route kijken we nog even in de Heilig Grafkerk. Deze kerk ligt op het hoogstgelegen deel van de Oude Stad en is volgens de overlevering gebouwd op de Schedelberg (Golgotha). Eind 2017 is door wetenschappers vastgesteld dat de grafkapel (in opdracht van de eerste Christelijke keizer Constantijn gebouwd door Romeinse soldaten) op het vermoedelijke graf van Jezus dateert van rond 345 n.C. Tot die tijd dacht men dat het graf dateerde uit de tijd van de kruisvaarders, nog geen 1.000 jaar geleden. Dit maakt het aannemelijk dat de heilige grafkerk op de plek staat waar Romeinse soldaten in de vierde eeuw een heiligdom bouwden op aanwijzingen van inwoners van Jeruzalem. De kerk zelf bestaat uit diverse ruimten en bijgebouwen. We kunnen twee verdiepingen lager gaan en komen dan in een soort grot met de oorspronkelijke steenlaag. In de hoofdruimten is het enorm druk en het lijkt wel alsof de mensen de stenen aanbidden i.p.v. God.

Dan gaan we naar de huidige berg Sion. De Bijbelse berg Sion ligt iets verderop. Hier bevindt zich de Zaal van het laatste avondmaal (uit de tijd van de Tempeliers). Leonardo da Vinci heeft hier het welbekende schilderij gemaakt. In de geschiedenis zijn er overigens vele kunstwerken van gemaakt. De zaal waar wij nu staan is sober, enkel door de zuilen kan je spreken van een zaal. Er is een groep mensen uit Papua vol overgave aan het zingen. Toch bijzonder om op deze plek de Indonesische taal te horen en stil te staan bij de laatste maaltijd van Jezus met zijn discipelen voordat Hij werd gekruisigd. Jezus vertelt dan dat Hij weet dat één van hen Hem zal verraden.

Hierna kregen we een rondleiding in de Stad van David. We hadden deze tour van te voren geboekt en vertrokken ruim voor tijd die kant op. Het was uiteindelijk nog best even krap in de tijd, want de oude stad is best wel een doolhof met al die smalle straatjes. Ook bleek de verzamelplek zoals aangegeven op de website niet de juiste verzamelplek te zijn. We hadden het gelukkig nog op tijd gered. De tour begon met een 3d-film van de historie van deze plek. David heeft zich destijds hier gevestigd toen hij koning was over het land. Deze plek lag tussen twee stammen in, omdat hij de 12 stammen bijeen wilde brengen tot één volk. Daarna lopen we langs de oude stadsmuur. Toen het parkeerterrein van grote bussen werd gesloopt ontdekten ze de restanten van woningen uit die periode. De opgravingen zijn nog steeds bezig. Toen gingen we een tunnel in die ook per toeval is ontdekt. Deze diende voor de aanvoer van afvalwater tot buiten de stad. Er is ook een andere tunnel waar water van een bron naar een drinkwatervoorziening wordt geleid. Ook kon men zich daar ritueel wassen voordat ze de tempel binnengingen. De Western Wall is veel langer (480 meter) en hoger dan je op het eerste gezicht ziet. Een deel zit onder de grond of is verborgen. De muur was vroeger trouwens nog 12 meter hoger, maar dat deel is eraf gehaald bij de verwoesting van de tempel. We gaan nog dieper omlaag en komen bij de onderste steenlaag van de muur. Dit ligt gefundeerd op de berg zelf. Daarna lopen we door naar wat vroeger het maaiveld was. Hier staan nog ruïnes van winkels en wisselgeldkantoortjes. Dat laatste is gelinkt aan het Bijbelverhaal dat Jezus de handelaren van het tempelplein verwijderd. Joden mochten namelijk geen afbeeldingen maken van mensen of dieren. Op de muntstukken stond toen ook al het gezicht van de keizer. Bij die wisselgeldkantoren kon je dan je gewone geld omwisselen voor geld zonder afbeeldingen. Wanneer er dan discussie was over de commissie die werd gevraagd dan liep de wisselaar helemaal mee naar boven naar de tempel. Jezus was hier dus niet blij mee en keerde de tafels van de wisselaars om. Daar zijnde is het goed voor te stellen hoe het zo ongeveer ging in die tijd.

's Avonds hebben we een workshop humus maken in het hostel. We zitten naast een Frans stel en een jongen uit Londen (roots Hong Kong). Toevallig komt hij ook uit Romford waar Raoul ook een half jaar heeft gewoond voor zijn stage. De tahin staal al klaar en de kikkererwten zijn al gekookt. We voegen 2 tenen knoflook, olijfolie, citroensap en water toe. Doordat de kikkererwten (humus) goed zijn doorgekookt kunnen we het geheel met een garde mengen. Gaandeweg nog wat extra olijfolie, peper en zout toevoegen. Tot slot paprikapoeder of cayennepoeder erbij en smullen maar. We eten het met een zelfgemaakte frisse salade en een pitabroodje.

Maandag 13 augustus 2018
Vandaag bezoeken we de Temple Mount (de Tempeliers, berg Moria). Op deze plek schijnt Abraham in opdracht van God zijn zoon Izak te offeren. Op het laatste moment riep er een engel en verscheen er een ram om in de plaats van Izak als brandoffer te worden geofferd. Salomo (de zoon van David) bouwde hier in 957 v.C. de eerste tempel welke door koning Nebukadnezar werd verwoest in 586 v.C. De tweede tempel werd door Herodus uitgebreid en in gebruik genomen rond 10-9 v.C., maar was pas af rond 64 n.C. Nu staat hier sinds 692 n.C de Rotskoepel, een moskee. Moslims geloven dat Mohammed tijdens de nachtelijke reis van Mekka naar de Temple Mount is gebracht en dat hij daarna vanaf deze plek naar de hemel opging. Niet-moslims mogen de moskee niet binnengaan.

Hierna lopen we naar de Olijfberg. We klimmen helemaal naar boven en hebben van daaruit zicht op de Oude Stad en op de Joodse en Islamitische begraafplaatsen op de Olijfberg. Veel Joden liggen hier begraven, omdat in Zacharia staat dat op die dag Zijn voeten op de Olijfberg staan en dat de olijfberg dan in tweeën gespleten zal worden.
We bezoeken ook een kapel waarvandaan Jezus in de hemel opgenomen zou zijn. Het is een sober kapelletje, maar toch bijzonder om daar zo even stil te staan bij de Hemelvaart en het feit dat Jezus op de Olijfberg zal terugkeren.
Na de Olijfberg op te zijn geweest bezoeken we de Joodse wijk. We lopen langs Cardo Maximus. Dit is een opgraving vele meters onder straatniveau van een oude noord-zuid hoofdweg met hoge pilaren erlangs. Dit stamt uit de Romeinse en Byzantijnse tijd in de 2e eeuw n.C. We kunnen nog een paar grond/steenlagen naar beneden via een trap en zien ruïnes uit de 1e en 2e Tempelperiode. Zo zijn er trouwens veel van zulk soort plekken, dat je opgravingen van duizenden jaren geleden kunt bekijken diep onder straatniveau. Erg interessant en fascinerend allemaal. Als je bedenkt wat er allemaal nog meer onder de grond verborgen ligt..

's Avonds hebben we op de Mahane Yehuda Market gekeken. Hier zijn veel cafeetjes en restaurants. Vooral jongeren kunnen hier hun ei wel kwijt. Het is er best gezellig, maar we erg harde muziek. We zoeken een rustigere plek op in een Italiaans tentje.

Dinsdag 14 augustus 2018
Lekker wat uitgeslapen vandaag. We lopen nog naar de Mahane Yehuda Market. Een heel gezellige markt waar veel locals komen. We kopen nog wat lekkernijen zoals baklava.
Verder doen we het deze dag rustig aan en bereiden we ons voor op vertrek. We kopen nog 4 flessen Israelische wijn, doen de was en pakken de koffers in. We eten 's avonds wat in het hostel en gaan op tijd naar bed.

Woensdag 15 augustus 2018
Om 1.00 uur worden we al opgehaald door de taxibus. Hij doet een rondje langs meerdere hotels. Eenmaal op het vliegveld blijkt dat het enorm veel tijd (ruim 2 uur) kost om door het inchecken en de beveiliging heen te komen. Ook worden er door de beveiliging weer heel wat vragen gesteld. Ondanks dat het erg vroeg in de morgen is, is het toch heel druk op het vliegveld. Gelukkig komen we op tijd door alles heen en zitten we rond 6.00 uur in de lucht (de vlucht was een half uur vertraagd). We stappen over op luchthaven Athene. Dit was even haasten, want doordat we wat verlaat waren was het eigenlijk te krap. Gelukkig werden we door een medewerker van de luchthaven met voorrang door alles heen geloosd. We werden alleen wel naar de verkeerde gate verwezen. Gelukkig hadden we dat snel door en kwamen we nog op tijd bij de juiste gate.
Om 12.15 uur zijn we weer veilig en wel geland in Amsterdam.

We hebben een paar goede weken gehad in Israël. Het was een mooie reis met veel nieuwe ervaringen. We hebben genoten van het land Israël dat in verschillende opzichten een prachtig en bijzonder land is. Ook hebben we veel geleerd over de cultuur en geschiedenis. De Bijbel heeft voor ons een nieuwe dimensie gekregen.

Leuk dat jullie meelazen! Tot snel allemaal!